Biz
Hayvan Hakları İzleme Komitesi (HAKİM) 2014 yılında vegan hayvan özgürlüğü aktivistleri tarafından kuruldu. Amacımız, duyusal yetenekleri ve duyguları olan hayvanların haklarının korunmasını sağlamak için faaliyetlerde bulunmak.
HAKİM kuruluş amaçlarını gerçekleştirmek için tür ayırt etmeksizin hayvan hakları ihlallerini derler, arşivler, izler ve raporlar. Bu raporları kamuoyu ile paylaşır, yaşanan ihlallere karşı hukuk mücadelesi yürütür, hayvanlar lehine değişiklikler için parlamento ve bürokratik kurumlar ile ilişkiler kurar, farkındalık yaratmak için çocuklar ve gençlerle eğitim çalışmaları yapar, hayvan hakları mücadelesini geliştirmek için farklı gruplar ve aktivistlerle işbirliği yapar.
İZLEME-RAPORLAMA
Türkiye’de Hayvanları Koruma Kanunu 2004 senesinde yayınlandı ancak bu kanuna göre hayvana yönelik şiddetin cezası sadece para cezasıydı. 2010 yılına gelindiğinde yasa tekrar meclisin gündemine geldi, 2021 yılında değiştirilene kadar da gündeminde kalmaya devam etti. 2014 yılında yeni bir kanun teklifi görüşülürken bizlerin hayvana yönelik şiddetin suç kapsamına alınması ile ilgili talebimiz yasa koyucular tarafından bu suçların münferit olduğunu söylenerek reddedildi. HAKİM olarak bu suçların münferit değil sistematik olarak gerçekleştiğini göstermek için tür ayırt etmeksizin hayvan hakkı ihlal raporunu hazırlamaya başladık. Amacımız hayvanların yaşadıkları zulmü, kapalı kapılar ardında yaşananları görünür kılmak ve yasanın hayvanlar lehine değişmesi için baskı oluşturmaktı.
2021 yılında ana muhalefet partisi tarafından verilen kanun teklifinde hayvana yönelik şiddetin suç kapsamına alınması önerilmiş, gerekçe kısmında da HAKİM’in 2020 yılı raporlarına yer vermiştir. 2021 yılında değişen kanun ile hayvana yönelik bazı fiiller (öldürme, işkence, tecavüz..) suç kapsamına alınmıştır.
2016 ve 2020 yılları için hazırladığımız yıllık raporları basın toplantısı ile kamuoyu ile paylaştık. Raporlarımızdaki sayılar medyaya yansıyan haberler, ilgili bakanlıklara yaptığımız bilgi edinme başvuruları, ilgili bakanlıkların faaliyet raporları, bize ulaştırılan ihbarlar ve Türkiye İstatistik Kurumu verileri derlenerek hazırlanmıştır.
2016 yılında
- EN AZ 1 milyar 156 milyon 407 bin 473 (1.156.407.473) yaşam hakkı gasbı
- EN AZ 8 milyon 216 bin 506 (8.216.506) işkence
- EN AZ 1 milyar 505 milyon 404 bin 792 (1.505.404.792) özgürlüğü kısıtlama
- EN AZ 42 milyon 711 bin 818 (42.711.818) beden dokunulmazlığını ihlâli
- EN AZ 2 milyon 979 bin 758 (2.979.752) cinsel şiddet
2020 yılında
- EN AZ 1 milyar 211 milyon 375 bin 950 (1.211.375.950) yaşam hakkı gasbı
- EN AZ 22 milyon 735 bin 267 (22.735.267) işkence
- EN AZ 1 milyar 280 milyon 153 bin 923 (1.280.153.923) özgürlüğü kısıtlama
- EN AZ 53 milyon 563 bin 334 (53.563.334) beden dokunulmazlığını ihlâli
- EN AZ 3 milyon 413 bin 877 (3.413.877) cinsel şiddet
BÜROKRATİK İLİŞKİLER
Yasama Çalışmaları
Hayvanları Koruma Kanunu 2004’te yayınlandı, 2011 yılına geldiğimizde kanunun değiştirilmesi konusu meclis gündemine geldi. Hükümetin hazırladığı kanun teklifi hayvanlar aleyhine maddeler içerdiği için kamuoyu tepkisine sebep oldu, pek çok eylem yapıldı.
2014 yılında Çevre Komisyonu’nda görüşülen yasa teklifi yine tepkilere sebep oldu yine pek çok eylem yapıldı ve taslak geri çekildi. 2018 yılında Adalet Bakanlığı yeni bir taslak hazırladı. Bu taslakta cezalar çok azdı hatta hayvana tecavüz için öngörülen ceza sadece idari para cezasıydı bu yüzden yine tepkiler sonucu kanun taslağı geri çekildi.
HAKIM 2014’ten sonra meclis yasa görüşmelerine katılmış ve taleplerimizi yasa koyuculara iletmiştir. 2018 yılına gelindiğinde HAKIM’in de kurucularından olduğu Hayvan Hakları Yasama İzleme Delegasyonu kuruldu. 300’den fazla STK’nın dahil olduğu delegasyon meclis görüşmelerine başladı. 2019 yılında yarattığımız baskı sonucu Meclis Hayvan Hakları Araştırma Komisyonu kuruldu. Komisyon toplantılarına katılarak yasa ile ilgili taleplerimizi ve mevcut sorunları yineledik. 2019 Eylül ayında öneri niteliğindeki komisyon raporu yayınladı. Bizlerin pek çok talebinin öneri olarak kabul edildiği raporda hayvanlar lehine çokça madde bulunuyordu. Pandemi sebebi ile 2020 yılında yasama çalışmaları durduruldu. Biz çevirimiçi yapılan etkinliklere, haber yayınlarına çıkarak; içerikler oluşturarak konuyu gündemde tutmaya çalıştık. 2021 Temmuz ayında tüm bu baskılar sonucunda yasa değişti. Hala uygulamada pek çok sorun yaşansa da bu kanun ile ilk defa hayvana yönelik bazı fiiler suç olarak kabul edildi. Uygulamada yaşanan bu sorunları da gündemde tutmak ve çözüm bulmak için siyasi partiler ve yasa koyucular ile görüşmelerimiz devam etmekte.
2011-2021 arası sayısız eylem ve basın toplantısı düzenlendi, diğer organizasyonlar ile işbirliği pratiklerimiz güçlendi, yasama çalışmaları konusunda uzun yıllara dayanan bir deneyim sahibi oldu.
Seçim Çalışmaları
2019 Yerel Seçimlerinde Yasama İzleme Delegasyonu bünyesinde “oyumuz hayvanlar için” kampanyası sonucunda belediye başkan adaylarına seçilmeleri halinde hayvanlarla lehine çalışmalar yapacaklarını taahhüt eden “söz veriyorum” metnini imzalamaları için çalışılmıştır. Türkiye’nin en büyük şehri olan İstanbul’un belediye başkanı seçilen Ekrem İmamoğlu’da bu metinin imzacılarındandı. Seçildikten sonra söz verdiği gibi İstanbul adalarda çok kötü koşullarda, faytonlarda çalıştırılan atlar için harekete geçmesini ve faytonları kaldırmasını istedik. İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) önünde 42 günlük çadır nöbetinden sonra Ekrem İmamoğlu verdiği sözü tuttu ve İstanbul Adalar’da bulunan faytonlar kaldırıldı yerine bizim de önerimiz olan elektrikli araçlar getirildi. Fayton kaldırıldığında Adalar genelinde yaklaşık 1200 at çalıştırılıyor, her sene en az 400 at faytonlardaki kötü koşullar ve sıcak hava yüzünden hayatını kaybediyordu.
2023 Genel Seçimlerinde siyasi partilerin vaatlerinde hayvanların ne kadar ve nasıl yer bulduğu araştırıldı ve seçim sürecinde konu ile ilgili kamuoyu doğru bir şekilde bilgilendirilmeye çalışıldı. Adaylara yönelik kaleme aldığımız “söz veriyorum” metnimizi milletvekili adaylarına ulaştırarak imzalamalarını istedik. İmzalayan adayları duyurarak, onları X sohbet odası yayınlarına davet ederek hayvan haklarının da konuşulması için alan açmaya çalıştık.
88 aday bu metni imzalayarak seçilmeleri taktirde hayvan hakları için çalışacaklarına söz verdiler. İmzacıların 17’si seçildi, Türkiye tarihinde ilk defa bir vegan, bir vejetaryen milletvekili meclise girdi.
ATÖLYELER
Çocuklar için Türcülük ve Hayvan Hakları Atölyeleri
2017 yılında Destekle Değiştir programından aldığımız destek ile Çocuklar İçin Türcülük ve Hayvan Hakları Atölye modelini hazırladık ve açık kaynak olarak yayınladık. Atölyenin amacı 8-12 yaş aralığındaki çocuklara insan merkezci bakışın mutlak değil sorgulanabilir olduğu fikrini oyun, tartışma ve ortak öğrenme modelleri ile fark ettirmek ve çocukların hayvanlar ile daha eşitlikçi bir ilişki kurmasına katkı sağlamaktı.
Model hazırlanırken öğretmenler, pedegoglar, çocuk, hayvan ve çevre hakları alanında çalışan aktivistler ile birlikte çalışıldı. İçeriğin hazırlanmasından sonra farklı sosyo ekonomik düzeyden gelen çocuklarla yapılan 5 farklı atölye sonrası model açık kaynak olarak yayınlandı. Model HAKİM dışında farklı oluşumlar tarafından da uygulanmaktadır (İndirilebilir İçerik: Çocuklar için Türcülük ve Hayvan Hakları Atölyeleri).
Türcülük ve Hayvan Hakları Atölye Modeli
Çocuk atölyelerinin etkili olduğunu gördükten sonra 2018 yılında, Civil Society Exchange programından aldığımız destek ile, Fransa’dan kardeş derneğimiz ALARM’la birlikte yetişkinlere yönelik bir atölye modeli geliştirdik ve açık kaynak olarak yayınladık.
Atölyenin başlıca hedefleri, hayvanların hissedebilen bireyler olduğunun fark edilmesi, yaşamın tüm canlılar için eşit derecede önemli algısının oluşması, medyanın türcü ve ayrımcı dili hakkında bilgi sahibi olunması, medyanın nasıl bir dil kullanması gerektiği üzerine düşünülmesi ve hayvanların hakları konusunda farkındalık kazanılmasıdır. Atölye modeli 2018 yılından beri uygulanmaktadır.
Hayvana Yönelik Cinsel Şiddetle Mücadele Atölyeleri
2018 yılından beri Cinsel Şidddetle Mücadele Derneği ile içeriğini birlikte hazırlayıp uyguladığımız Hayvana Yönelik Cinsel Şiddetle Mücadele atölyeleri devam etmekte. Ayrımcılık biçimleri arasındaki bağlantıya dikkat çekerek vegan olma çağrısı yaptığımız bu atölyeyi 2018 yılından beri 4 farklı şehirde 20’den fazla kez uyguladık.
Atölyenin içeriği ayrımcılık biçimleri, türcülük, hayvana yönelik cinsel şiddetin tanımı ve biçimleri, toplumsal algı ve kavramlar, hayvan özgürlüğü, hak temelli yaklaşım, mücadele ve sorumluluklar başlıklarından oluşmaktadır.
Hayvan Hakları Aktivistlerini Güçlendirme Atölyeleri
HAKİM hayvan hakları akivistlerini güçlendirmek için proje yazma, kampanya hazırlama ve hukuki mücadele konularında atölyeler yaparak aktivistlerin kapasitelerini güçlendirmeye çalışmaktadır. HAKIM bu atölyelerde konular ile ilgili deneyim ve bilgisini paylaşmaya ve Türkiye’de hayvan hakları hareketinin güçlenmesini hedeflemektedir.
Beş farklı hayvan hakları oluşumu ile çevirimiçi ve yüz yüze olarak uyguladığımız atölyeler açık kaynak olarak yayınlanmıştır. Bu oluşumların arasında ünivesite toplulukları, sivil inisiyatifler ve dernekler bulunmaktadır.
HUKUKİ MÜCADELE
HAKİM’in kuruluş amaçlarında biri de hayvanları hukuki olarak da savunmak ve hayvanlar ile ilgili mevzuatların hayvanlar lehine değişmesini sağlamaktır. 2021 yılında yasa değişikliğinden önce sokakta yaşayan hayvanlara yönelik işlenen fiiller sadece idari para cezası ile cezalandırılıyor, bu suçlar mahkemeye taşınmıyordu. Eğer hayvan bir kişinin sorumluluğundaysa bu kişi “mala zarar vermek” suçundan yargılanıyor ancak dernekler bu davalara müdahil olamıyordu. 2021 yılı temmuz ayında yasa değiştiginden beri avukatlardan oluşan hukuk ekibimiz 45 davayı takip etmiş ve bazılarını hala takip etmektedir. Bu davaların konuları ise belediyelerin sokakta yaşayan hayvanlara yönelik işlediği suçlar, hayvana yönelik cinsel şiddet, öldürme ve işkencedir.
HAKİM ayrıca avcılık, hayvan deneyleri, hayvan bakımevleri ve yunus parkları ile ilgili de hukuk mücadelesi vermektedir.
2020 yılında Isparta ve Antalya’da 47 capra aegagrus’ın avlanması kararının iptali için açılan davaya müdahil olduk. Sonuç olarak karar iptal edildi ve 47 Capra Aegagrus kurtarıldı.
2021’de Türkiye Vegan Derneği ile birlikte 5 farklı şehirde 75 capra aegagrusun avlanması ile ilgili açılan ihalenin iptali talebiyle açtığımız dava kabul edildi ve ihale iptal edildi.
2018 yılında Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Kurulu (HADMEK) üyelerinin usulsüz seçilmesine karşı açtığımız davayı kazandık ve karar 2021 yılında üst mahkeme tarafından onaylandı. HADMEK yönetmelik değişikliği yapacaklarını öne sürerek üye değişikliği talebimizi reddetti. Bununla ilgili olarak Tarım ve Orman Bakanlığı yetkilileri hakkında suç duyurusunda bulunduk. Bunun üzerine HADMEK üyeliğine hayvan hakları derneklerinden bir temsilci seçildi.
2022 yılında Yunuslara Özgürlük Platformu ile birlikte Marmaris’teki bir yunus parkı ile ilgili olarak alınan ihbarlar doğrultusunda suç duyurusunda bulunuldu ve sosyal medyada eşzamanlı kampanya yürütüldü. Suç duyurusu kanunun yetersizliği sebebiyle reddedildiyse de Türkiye’deki yunus parklarının işleyişine dair birçok görsel ve yazılı resmi belge edildi ve bu belgelerle bir dosya daha açıldı. Kamoyu tepkisinin de etkisiyle 2023 yılında söz konusu yunus parkı kapatıldı.
Ayrıca HAKIM’e ulaşan en fazla soruları derleyerek Hukuk mücadele için Sık Sorulan Sorular serisini hazırladık ve daha fazla kişinin hayvanlar için hukuku nasıl kullanabileceklerini anlatmaya çalıştık.
KAMPANYALAR
Kısırkaya Toplama Kampı Kapatılsın
2014 yılında, İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) tarafından İstanbul Kısırkaya’da 20 bin köpek kapasiteli bir hayvan bakımevi inşa edildi. İnşaatın yapıldığı yer bakımevi kurma yönetmeliklerine uymuyordu, şehrin çok uzağına bir rant projesi olarak yapılan bu tesis İstanbul’da yaşayan hayvanların mezarı olacak gibi görünüyordu.
Tesisin inşaatı bittikten sonra haberimiz oldu ve bu aynı zamanda bir kent sorunu olduğu için çevre örgütleri ile işbirliği yapıldı. Kuzey Ormanları Savunması ve İstanbul Kent Savunması ile birlikte bir kampanya düzenledik, eylemler va basın toplantıları yaptık, konuyu sürekli olarak medyanın gündemine taşıdık ve HAKIM olarak bu tesis için iptal davası açtık. Uzun yıllar süren mücadele sonunda iptal davasını kazandık. Kampanya sürecinde İstanbul’un başka bir bölgesinde bu tesis büyüklüğünde yeni bir yer inşa edileceğini öğrendik ve inşaat başlamadan gerekli başvuruları yaparak bu yerin inşaa edilmesini engelledik. Bu kampanya ile ilk defa kent hareketleri ile bu kadar yakın çalışma fırsatı bulduk ve işbirliği deneyimimizi artırdık.
Osman Evcan’a Vegan Yemek Kampanyası
Vegan tutsak Osman Evcan’a hapishanede vegan yemek verilmiyordu. Bunun sonucunda Osman açlık grevine girdi aktivistler olarak biz de dışarıda onun için bir kampanya yapmaya başladık. Kampanya sonuç verdi ve 2012 yılında “Hükümlü ve tutuklular ile ceza infaz kurumları personelinin iaşe yönetmeliği” değiştirildi ve vegan, vejetaryen tutsaklar vegan yemek hakkı kazandı.
Ancak uygulamada pek çok sorun çıktı ve hapishane yönetimleri tutsakları cezalandırmak için vegan yemek vermemeye, besin değerleri yetersiz olan yemekler vermeye yada yenemeyecek durumdaki yemekleri tutsaklara servis etmeye başladılar. Bunun üzerine Osman 2015, 2017 ve 2018 yıllarında yeniden açlık grevine girdi ve biz de konuyu gündemde tutarak sorunların aşılması için mücadele ettik.
Yaşam İçin Yasa
Hayvanları Koruma Kanunu’nda yapılacak değişikliğin pandemi sebebi ile sekteye uğraması sonucu konuyu gündemde tutmak, taleplerimizi yinelemek için, o güne kadar birlikte işbirliği yaptığımız 300’e yakın oluşum ile 2021 Ocak ayında Yaşam İçin Yasa Kampanyası’na başladık.
Kampanya dahilinde pek çok yayına çıktık, yazılar yazdık, basın toplantıları ve eylemler düzenledik, farkındalık yaratmak için sosyal medya içerikleri ürettik. Tüm bu çabalar sonunda Temmuz 2021’de yasa değişikliği yapıldı.
Yaşam Nöbeti
2019 Aralık ayında İstanbul Adalar’da faytonlarda kullanılan 80 atın ruam hastalığı sebebi ile öldürülmesi sonucu pek çok oluşum bir araya gelerek, İBB başkanı Ekrem İmamoğlu’na seçilmeden önce faytonları kaldırma sözü verdiğini hatırlatarak, İBB binası önünde bir eylem gerçekleştirdi. Eylem sonrası İBB binası karşısında bulunan park işgal edilerek faytonlar kaldırılana kadar bu alanı terk etmeyeceğimiz basın ve İBB yetkilileri ile paylaşıldı. 41 gün boyunca aktivistler olarak bu alanda kaldık, pek çok eylem yaptık, defalarca yetkililer ile görüştük. 41. günün sonunda İBB faytonları kaldıracağının sözünü verdi ve atlı faytonlar kaldırıldı.
İşgal edilen alana, 2019 Kasım ayında aramızdan ayrılan, HAKİM kurucularından, yoldaşımız Burak Özgüner’in ismi verildi ve alan “Burak Özgüner Yaşam Alanı” olarak adlandırıldı.
ETKİNLİKLER
Festivaller
Hayvan Hakları İzleme Komitesi olarak kuruluşumuzdan beri düzenlenen vegan festivallerde görev aldık yada paydaş olduk. 2017, 2019 ve 2023 yılllarında Didim belediyesinin düzenlediği Didim Vegfest’te çocuk atölyelerini ve yetişkin atölyelerini uyguladık, hayvana yönelik şiddet ve cezasızlık üzerine bir konuşma yaptık, hukuku hayvanlar için daha etkin nasıl kullanabileceğimizi anlattığımız bir atölye çalışması yaptık.
2020 yılında Vegan Derneği Türkiye (TVD)’nin düzenlediği uluslararası İstanbul Vegfest’te paydaş olarak organizasyonda görev aldık ve konuşmacı olduk. 2021 ve 2022 yıllarında TVD’nin düzenlediği festivale konuşmacı olarak katıldık.
2017 ve 2023 yıllarında International Animal Rights Conference (Lüksemburg) e katılarak Türkiye’de hayvan haklarının durumunu anlattığımız sunumlar yaptık.
2017 yılında Fransa’da kardeş derneğimiz ALARM’ın düzenlediği Festiv ALARM’a katıldık ve Türkiye’deki hayvan hakları ile ilgili gelişmelere dair bir sunum yaptık.
International Animal Rights Gathering (2023-İzmir)’e katılarak hibe kaynağı araştırması konusunda bir sunum yaptık.
Baroların Hayvan Hakları Kurultayları
HAKİM kuruluşundan beri hukuki mücadeleye önem vermiş bunun sonucunda da baroların hayvan hakları kurultaylarına giderek hayvan haklarını bütüncül bir şekilde, veganlık vurgusu yaparak avukatlara anlatmaya çalışmış, ve dönüşmeleri için çaba harcamıştır.
HAKİM bugüne kadar İstanbul Barosu, Ankara Barosu, İzmir Barosu, Diyarbakır Barosu ve Gaziantep Barolarının hayvan hakları kurultaylarına katıldı.
Lise ve Üniversite Etkinlikleri
HAKİM davet üzerine okul etkinliklerine katılır, üniversitelerde derslere konuk olarak hayvan hakları ile ilgili konuşmalar yapar, öğrencilerin düzenlediği zirvelere katılır. HAKİM bugüne kadar Boğaziçi Üniversitesi, Bilgi Üniversitesi, Marmara Üniversitesi, Özyeğin Üniversitesi, Bahçeşehir Üniversitesi, Bilkent Üniversitesi, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi’ne birçok kez kez konuk olmuştur. Lise düzeyinde ise Enka Okulları, Doğa Koleji ve Robert Koleji’nin davetleri üzerine bu okullara konuk olarak öğrenciler ile atölyeler yapmış, öğrencilerin hayvan hakları ile ilgili sorularını cevaplamıştır.
“…hayvanlar, insanlar ve doğa için yani istisnasız herkes için topyekûn özgürlük isteyenler olarak, “bulunduğumuz yerden dünyayı değiştirmeye devam edeceğiz”, reddedişimiz, neşemiz, öfkemiz ile…”